«
زمان سفر رسمی رئیس جمهور ایران به مسکو در مارس تا حدودی به
دلیل مسائل سیاسی در داخل ایران تعیین شده بود. تا انتخابات ریاست
جمهوری در ایران کمتر از دو ماه باقی مانده است. حسن روحانی برای دوره
دوم در انتخابات شرکت خواهد کرد. در ایران مبارزه شدید بین طرفداران
رئیس جمهور کنونی و مخالفان وی جریان دارد. از اینرو برای روحانی مهم
جمع آوری امتیازات هر چه بیشتر در صحنه بین المللی است. سفر رسمی به
مسکو باعث افزایش محبوبیت ماقبل انتخاباتی وی خواهد شد.»*
گذشته از ارزيابي درستي يا نادرستي اين ادعا، نگاه فرصت طلبانه روس ها به سفر رييس جمهور ايران مهم و آموزنده است!
نقش آفريني ديپلماتيك روس ها دقيق و هوشمندانه تنظيم و مديريت مي شود.
تقريبا در تمام ميادين زورآزمايي كه مسكو به آن ها ورود كرده، با بازيگران
اصلي هر دو سوي ميدان ارتباط برقرار مي كند و با برقراري نوعي موازنه ميان
قواي مخالف، وابستگي ان ها را تثبيت و منافع خود را جستجو مي كند.
بازيگرداني روسي را مي توان در دوگانه چندين ساله آذربايجان - ارمنستان به
وضوح ديد. اما دامنه اين ميانه گيري بر مياديني فراتر از حوزه نفوذ سنتي
روسيه نيز گسترده شده است.
از تنش ميان پاكستان و هند تا رقابت هاي داخلي افغانستان، لبنان و فلسطين
رد پاي پر رنگ روسيه ديده مي شود. در زماني ميان تركيه با همسايگان
پادرمياني مي كند و گاهي ايران و همسايگان جنوبي اش را در دو كفه ترازوي
اين موازنه قرار مي دهد. غالب فعالين ميدان سوريه و ليبي نيز تحت تاثير
چگونگي تنظيم روابط با مسكو هستند...
نكات بسياري پيرامون مسافرت حسن روحاني به مسكو مي توان يافت و در آن ها
تامل كرد. رييس جمهور كشورمان در سفر به روسيه ابتدا به ديدار نخست وزير
روسيه برده شد. ديپلمات هاي روس در رسانه ها توضيح دادند كه جهت وفاداري به
پروتكل ها، با توجه به اينكه رييس جمهور ايران نفر دوم ايران محسوب مي شود
لذا ابتدا بايد به ديدار با مقام هم سطح خود مي نشست. اين حساسيت در آخرين
سفر ولاديمير پوتين به تهران نيز رعايت شد و شخص اول روسيه در بدو ورود
خود از فرودگاه مستقيما به بيت رهبري رفت.
بعبارتي حتي كيفيت تنظيم تشريفات ديدارها، ابزاري سياسي در دست ديپلمات هاي
كار بلد براي انتقال پيام، اعلام موضع و چانه زني بر مطالبات است.
شايد رازهاي پيشرفت ديپلماسي مسكو را بايد در همين فرصت طلبي ها و بهره
گرفتن از همه فرصت ها از جمله كيفيت پذيرايي جستجو كرد. ايشان با تنظيم
زمان و مكان و جلوه ملاقات ها هوشمندي و «اصول خود» را بوسيله رسانه هاي
بين المللي ترويج مي كنند تا هر تغيير نامعمول حامل پيامي باشد. رعايت اصول
ديپلماتيك بخشي از پرستيژ روسيه است. اصولي كه نتنها در هيچ كدام از
رفتارهاي ديپلماتيك ايران ديده نمي شود بلكه به نظر مي رسد جز در موارد
انگشت شماري از جمله پوشش سر زنان حتي تعريف نشده اند.
اخيرا روز استقلال سوريه بود. روزي كه گويا سوري ها بزرگ مي شمارند و بر ان
«عيد الجلاء» نام نهاده اند. پيوسته رسانه ها اخبار تبريك كشورهاي كوچك و
بزرگ از جمله تبريك ولاديمير پوتين به مقامات دمشق را مخابره مي كردند اما
در كمال شگفتي با وجود گذشت پنج روز از آن مناسبت، خبري از ذكر نام ايران
در فهرست نيامد!
چند روز پيش از جمعبندي مذاكرات وين كه برجام ناميده شد، جواد ظريف در
پيامي ويديويي از بالكن هتل محل مذاكرات ياداوري كرد كه ايران مي تواند در
«چالش هاي مشترك» از جمله مبارزه با تروريسم همكار ٥+١ شود لذا بهتر است
ايشان اين پرونده را به سرانجامي برسانند!
روزگاري برگ نفوذ ايران در سوريه از سوي دستگاه ديپلماسي بعنوان يك داشته
براي چانه زني ديده مي شد اما در كمال شگفتي ماه هاست كه ايران حتي سفير به
سفارتخانه خود در دمشق نفرستاده است.
(به نظر مي رسد روسيه از بي عملي ديپلماتيك ايران لذت مي برد و ابتكار عمل را انحصارا بر عهده گرفته است. )
از اين اسفناكتر غيبت سفير ايران در يمن است. بصورت پيوسته اتهاماتي عليه
ايران درباره بحران يمن طرح مي شود اما از يك سال گذشته كه سفيري براي رويت
اوضاع و تاثير گذاري بر جو رسانه اي عليه ايران در خاك يمن حاضر نيست.
عمان يكي از كشور همسايه جنوبي است كه در اين دوران ضعف ديپلماسي و سرد شدن
فضاي همكاري با ساحل نشينان خليج فارس، با ايران همكاري هاي موثري داشته و
حتي ميانجي مذاكرات هسته اي و امين اموال ايران بود ليكن سفارتخانه ايران
در مسقط نيز ماه هاست كه بدون سفير مانده است!
بايد تامل كرد! بسياري رفتارهاي ديپلماتيك دولت انتقاد برانگيز شده اند.
مثلا اگر آنچنان كه بدخواهان مي پسندند دولت با هدف جداكردن حساب هاي خود
با بخش نظامي و امنيتي جمهوري اسلامي از معرفي سفير به كشورهاي دوست اجتناب
مي ورزد بايد متوجه باشد كه منطقا دولت نا هماهنگ با ساختار قدرت در روابط
بين المللي خود نيز محترم شمرده نمي شود زيرا اجنبي ضمانتي بر دوام تعهدات
او نمي بيند.
اگر هم دولت در معرفي سفير كوتاهي و كم كاري كرده تاسف برجاست از اتلاف فرصت هايي كه بايد براي تامين منافع ملت بهره برداري مي شدند.