چند روزی است که جامعه، بهخصوص فضای مجازی آکنده شده است از رد یا تایید سخنان رییسجمهور در دیدار وزیر و مسئولان وزارت امور اقتصادی و دارایی پیرامون لزوم انتقاد و نقدپذیری. آنچه که موجب جذابیت این موضوع برای نویسنده شده است، تفاوت برداشت طیف مخالف و موافق دولت است. قسمت حساسیتبرانگیز سخنان رییسجمهور را در ادامه عینا پیاده کردهام تا بتوانم راحتتر منظور خود را شرح دهم.
آقای روحانی در آن دیدار گفت: «ما با انتقاد مخالف نیستیم. همه باید انتقاد شوند، استثنا نداریم. تمام مسئولین در کشور قابل نقدند. ما در کشور معصوم نداریم. حالا یک وقتی امام دوازدهم اگر ظهور کرد آن وقت هم میشود نقد کرد. پیغمبر هم اجازه نقد میداد. دیگر بالاتر از پیغمبر که ما دیگر نداریم در طول تاریخ. وقتی پیغمبر یک صحبتی میکرد، طرف بلند میشد روبهروی پیغمبر میگفت: «امنالله او منک؟» این حرفی که میزنی نظر خودت است یا خدا به تو وحی کرده است؟ اگر میگفت منالله، خدا وحی کرده است، خب امر خداست من حرفی ندارم. اگر میگفت منی، از طرف من است، انتقاد میکرد. میگفت من قبول ندارم. نقد میکرد. ما در زمان حکومت معصوم هم نقد را داریم. نقد همیشه مفید است.»
لازم است این توضیح را بدهم با وجود اینکه در انتخابات ریاستجمهوری به آقای روحانی رای دادهام اما شخصا هیچ ارادت تام و تمامی به ایشان ندارم. سهل است که در مواقع لزوم انتقادات خود را نسبت به عملکردشان نیز بیان کردهام. بنده چندین و چند بار ویدیوی سخنان رییسجمهور را مرور کردهام ولی جز چیزی که در همین متن پیاده کردم و معنا و مفهومش واضح و مبرهن است (شما هم میتوانید بارها آن را بخوانید)، برداشتی دال بر انتقاد از معصوم نیافتم. آقای روحانی اشاره دقیقی به این موضوع دارند که پیامبر و ائمه اطهار اجازه نقد میدهند و این اجازه باعث میشود فضای انتقاد در جامعه زنده باشد و زنده بماند. فیالواقع آقای روحانی میگوید معصومین به ما اجازه نقد میدهند نه اینکه خود رییسجمهور جواز نقد معصومین را صادر کرده باشد. مدت کوتاهی پس از انتشار این سخنان کار طوری بالا گرفت و انتقادات به حدی زیاد شد که دفتر ریاستجمهوری اطلاعیهای صادر کرد. قسمتی از اطلاعیه به شرح زیر است:
«حجتالاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی در بخشی از سخنرانی مورد نظر (که متن و فیلم کامل آن نیز در پایگاه اطلاعرسانی ریاستجمهوری منتشر شده و موجود است) به وضوح از ضرورت تحمل نقد در حکومت سخن میگویند و به عنوان شاهد مثال تاکید میکنند که حتی در دوره حکومت معصومین علیهمالسلام هم آن بزرگواران به مردم اجازه میدادند نظرات و نقدهای خود را مطرح کنند. این نکته بیانگر سعه صدر، بزرگواری و تحمل در مشی حکمرانی معصومین و پذیرش نقد مردم و اظهار نظر آنها نسبت به اجزای حاکمیت و نه معصوم(ع) است. این جملات علاوه بر اینکه قرائن تاریخی، فقهی و کلامی بسیاری دارد، به معنای قابل نقد بودن معصومین(ع) نبوده و این گونه نیز قابل استنباط نیست.»
این اطلاعیه هم باعث نشد از موج انتقادها کاسته شود. در این میان طرفداران دولت و روحانی نیز بیکار نبودند. آیتالله محسن غرویان، استاد حوزه و دانشگاه در مصاحبه با ایسنا گفت: «مراد آقای روحانی از سخنان اخیرش درباره نقد در زمان معصومین نه به معنای رد و نفی آنان بلکه به معنای امکان پرسشگری از معصومین است. وی در واکنش به نظرات مطرح شده اخیر از سوی برخی شخصیتهای سیاسی و حوزوی درباره سخنان رییسجمهوری در زمینه نقد در زمان معصومین(ع) اظهار کرد: به نظر من آقای دکتر روحانی مراد جدیاش در این سخنان نقد معصومین به معنای رد آنها نیست. آقایان نقد را به معنای نفی و رد گرفتهاند. در حالی که نقد به معنای پرسشگری است و مراد آقای روحانی این است که از معصومین هم میشود پرسید و این نیست که هر چه معصوم بگوید، مردم بگویند، سمعا و طاعتا. این استاد حوزه افزود: هر کس که از معصوم سوالی بکند، آنان نیز در مقام پاسخگویی بر میآیند. معصومین زمینه را برای پرسشگری در جامعه فراهم میکردند نه اینکه بگویند هر چه ما میگوییم باید بدون چون و چرا گوش کنید. غرویان با اشاره به مثال رییسجمهور در سخنرانیاش از پیامبر اسلام اظهار کرد: مثال آقای روحانی در آن سخنرانی که روایتی از برخورد رسول اکرم بود نشان میدهد پیامبر هم وقتی کسی از ایشان سوال کند، در مقام پاسخگویی بر میآید و همین مثال هم نشان میدهد که معنای نقد از دیدگاه آقای روحانی پرسشگری از معصومین بوده نه رد یا نفی آنان. آیتالله غرویان در پایان تاکید کرد: آقایان سخنان رییسجمهوری را حمل بر صحت نمیکنند برای اینکه بتوانند اشکال بگیرند در حالی که این روش شیخ انصاری نیست. آقایانی که درس حوزه خواندهاند میدانند که شیخ انصاری همواره بر این نکته تاکید داشته که سخنان علما را حمل بر صحت کنید و معنای صحیح آن را برداشت کنید.»
نکتهای که بیش از همه برای من جالب بود و در خلال بررسیهایم پیرامون این موضوع به آن دست یافتم، خطبههای نماز جمعه مقام معظم رهبری در تاریخ 04/02/1366 است که ایشان در آنجا مفهومی همانند سخنان آقای روحانی را مطرح میکنند. مایلم یادداشت را با سخنان مقام معظم رهبری به پایان برسانم. ضمنا متن کامل بیانات ایشان در سایت www.khamenei.ir موجود است.
«آنجایی که کسی در این صدد بر میآمد که به خود رسول خدا یا به خلفای اول مطلبی را بیان بکند، ما میدیدیم که با کمال آزادی به او اجازه میدادند. در مسجد، در پای منبر امیرالمومنین یک نفری بلند میشد راجع به یک مطلبی به امیرالمومنین اعتراض میکرد یا از او سوال میکرد.»
سعید جعفری