حیات برجام در قلب وین؛ در کوبورگ چه گذشت؟

 اولین جلسه کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران، پس از خروج آمریکا از این توافقنامه، روز گذشته در وین برگزار شد. این جلسه در هتل کوبورگ با ریاست خانم فدریکا موگرینی رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیران خارجه فرانسه، انگلیس، آلمان، چین و روسیه با  تاکید بر حفظ پایبندی به توافق هسته ای (برجام)  پایان یافت.

خروج غیر قانونی دولت ترامپ از برجام وضعیت روابط سیاسی اروپا با آمریکا را دچار تنش جدی کرده است. اروپا که به دلیل مصائب اقتصادی و امنیتی خروج از توافق هسته ای امکان پذیر نمی بینید مصمم به حفظ برجام حتی بدون حضور آمریکا شده اند. در همین حال نیز دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا تدابیر سختی برای کشورهای نقض کننده تحریم در نظر گرفته است. مهمترین درخواست نامعقول ترامپ از کشورها قطع واردات نفت ایران است که در نشست روز گذشته وین تاکید شده است که کشورهای توافق کننده خرید نفت ایران را متوقف نخواهند کرد و همین طورر تبادلات بانکی نیز به قوت خود باقی بماند.

این جلسه برای ارائه بسته پیشنهادی اروپا برای حفظ برجام  تشکیل شد، بسته ای که با انتقاد  رئیس جمهور کشورمان رو به رو شد، در این رابطه وزیر خارجه کشورمان گفت که نگرانی های رئیس جمهور در نشست وین بررسی شده است.

در سفر ظریف و نشست کمیسیون برجام چه گذشت؟
دکتر محمد جواد ظریف به همراه هیات حقوقی همراه آقای عراقچی و خانم لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس جمهور روز جمعه وارد وین شد. وزیر خارجه کشورمان پیش از ورود به وین درباره این سفر نوشت: «دستور کار من کاملا روشن است.»

ظریف افزود: الان در طول دو ماه گذشته همکاران ما با طرف های مختلف خود چه اروپایی و چه چینی و روسی مذاکرات مستمری داشتند، همین روز پنجشنبه جلسات طولانی از صبح برقرار بوده و لذا جلسه روز جمعه فقط قسمتی از یک روند و نه تمام روند است.

وزیر خارجه در حاشیه نشست، با خانم موگرینی و وزرای خارجه چین و روسیه دیدار دو جانبه داشت.
شروع جلسه با اظهارات خانم موگرینی اغاز شد و نتیجه آن در غالب یک بیانیه که به زبان فارسی نیز منتشر شده است آمده است که کمیسیون مشترک برجام در ازا ی اجرای تعهدات هسته ای ایران ، رفع تحریم ها، از جمله برخورداری از منافع اقتصادی حاصله از آن ، بخش حیاتی برجام می داند و به آن پایبند است.

پس از این جلسه دکتر ظریف در میان خبرنگاران گفت:  کشورهای شرکت کننده در نشست وین متعهد به ادامه روابط بانکی و همکاری در بخش ترابری و تجاری و سرمایه گذاری با ایران شدند. کشورهای عضو توافقنامه هسته ای متعهد به ادامه خرید نفت ایران شدند. در نشست وین، اراده سیاسی کشورهای اروپایی برای مقابله با طرح آمریکا را احساس کردم. پیشنهادهای ارائه شده در نشست وین عملیاتی است و اگر اجرا شود، می توانیم به جلو حرکت کنیم. پیش از آغاز اجرای تحریم های آمریکا، این اقدامات باید عملی شود. ایران از " اراده مقاومت " در برابر آمریکا استقبال می کند.

هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان نیز در حاشیه نشست مذاکرات حفظ توافقنامه هسته ای ایران در وین اتریش در جمع خبرنگاران اظهار داشت: ما توان جبران کامل خسارات وارده به شرکتهای ( اروپایی) را که از ناحیه همکاری با ایران به تحمیل تحریمهای آمریکا تهدید می شوند، نخواهیم داشت. ما با شرکتهای اروپایی که همچنان علاقمند به سرمایه گذاری در ایران هستند، مشورت می کنیم و در نظر داریم راههای پرداخت (به ایران) را باز نگاه داریم و همچنین قصد داریم با وکالتی که از سوی بانک سرمایه گذاری برای گسترش سرمایه گذاری های این بانک در ایران داریم، امنیت ایجاد کنیم. با این همه بعد از اعمال تحریمهای آمریکا (علیه ایران) اوضاع بشدت دشوار شده است. اما تلاش می کنیم در چارچوب امکانات و ظرفیتهایی که داریم برای طرف ایرانی روشن کنیم که عقب نشینی کامل ایران از این توافقنامه، تا چه میزان می تواند برای این کشور، زیانهای از جمله اقتصادی بزرگتری در پی داشته باشد.(اینجا)

­سخنگوی عرب زبان دولت انگلیس در امور خاورمیانه  نیز گفت: به نظر ما این توافقنامه یک توافقنامه کامل و فراگیر نیست و دارای نقطه ضعف هایی در زمینه برنامه موشک های بالستیک و دخالت های منطقه ای ایران است که باید اصلاح شود.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، ادوین ساموئل از استانبول در گفتگو با شبکه تلویزیونی المیادین در مورد موضع رسمی دولت انگلیس در خصوص تهدیدات نفتی آمریکا علیه ایران گفت: ما و آمریکا در خصوص دستیابی به هدف مشترک مقابله با مسابقه تسلیحات هسته ای در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا متحد هستیم اما در راه رسیدن به این هدف اختلاف داریم. ما عاشق توافقنامه هسته ای نیستیم اما خواستار موفقیت آن هستیم.

به نظر ما این توافقنامه یک توافقنامه کامل و فراگیر نیست و دارای نقطه ضعف هایی در زمینه برنامه موشک های بالستیک و دخالت های منطقه ای ایران است که باید اصلاح شود، اما خواهان تداوم اجرای آن هستیم و مطمئنیم این توافقنامه نقطه آغاز تحول در روابط جامعه جهانی با ایران است. از این رو ما بر خلاف تصمیم و اقدام آمریکا در خروج از این توافقنامه به اجرای آن ادامه می دهیم. ما به نشست های کارشناسی خود با آمریکا ادامه می دهیم تا به نتیجه برسیم که چگونه پایبندی خود را به تعهداتمان در چارچوب توافقنامه هسته ای حفظ کنیم و در عین حال به تجارت خود با آمریکا نیز ادامه دهیم. روند رسیدن به این هدف و اینکه آیا می توانیم به یک نقطه نظر مشترک برسیم یا خیر تا کنون مشخص نیست ، اما در نهایت باید از این مسیر عبور کنیم.

ساموئل در پاسخ به این پرسش که تا چه حد قادر به ارائه تضمینات مالی و حمایت از شرکت های اروپایی هستید که می خواهند در ایران فعالیت کنند و از گزند تحریم های آمریکا در امان باشند؟ گفت: ما اقدامات خود را در این زمینه آغاز کرده ایم، البته باید بپذیریم اعمال تحریم های آمریکا عواقبی برای شرکت های اروپایی به دنبال دارد و ما باید با آن مقابله کنیم. ما به پیش رفتن توافقنامه در مسیر مورد نظر ادامه می دهیم اما پروند های دیگری از جمله از برنامه موشک های بالستیک و دخات های منطقه ای ایران وجود دارند که دولت انگلیس تمایل دارد آنها ر ا با ایران مطرح و بررسی کند.

ساموئل در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه انتظار دارید نشست دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین نتایج جدیدی در مورد پرونده هسته ای ایران به دنبال داشته باشد و ایران را برای مذاکره درباره حضور و نفوذش در منطقه قانع کند؟ گفت: ما به این تحولات چشم دوخته ایم و دونالد ترامپ قرار است در هفته های آینده به لندن سفر کند. همزمان با این تحولات، ایران فرصت دارد تغییر رفتار خود را در منطقه نشان دهد و به کسانی که در خصوص رفتار ایران تردید دارند نشان دهد تردید آنها اشتباه است.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در نشست خبری پس از نشست وین گفت: این نشست سازنده و جدی بود و اروپاییها در آن پیشنهادهای خود را در دو بخش بانکی و نفتی تشریح کردند.(اینجا)

موگريني پس از اين نشست در کنفرانسی خبری بیانیه‌ای را درباره نتایج مذاکرات قرائت کرد. در اين بيانيه آمده است طرف‌های برجام بر ضرورت اجرای کامل و مؤثر تعهدات دو طرف تأکید کردند.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بخش دیگری از بیانیه خود اعلام کرد قدرت‌های بزرگ و ایران برای ادامه گفتگوها برای حفظ برجام موافقت کردند.
وزارت خارجه روسیه پست از نشست وین در بیانیه ای اعلام کرد:  اعضای کمیسیون برجام به اتفاق آرا از این اقدام واشنگتن ابراز تاسف کرده و بر پایبندی طرف های شرکت کننده در آن برای اجرای کامل توافق هسته ای که با قطعنامه 2231 شورای امنیت تایید و بخش جدایی ناپذیر پیمان منع انتشار سلاح اتمی شده است، تاکید کردند.

سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه نیز، روز جمعه دراینباره گفت: طرف‌های توافق هسته‌ای توافق کردند که مستقل از هوا و هوس آمریکا راه‌هایی برای تجارت با ایران ایجاد کنند.

لاوروف با تاکید بر اینکه تجارت با ایران وابسته به هوا و هوس آمریکا نیست، افزود: اگر تحریم‌های واشنگتن علیه تهران بازگردانده شود، برای تجارت با این کشور به راه‌های جدید نیاز است.

کارشناسان و رسانه های خبری چه می گویند؟
«لارنس نورمن» خبرنگار روزنامه وال استریت ژورنال در همین رابطه به نقل از منابع خبری خود می نویسد: بنا به آنچه مقامات [اروپایی] می گویند، کارهایی جدی و تدابیری ویژه برای کمک به حوزه بانکی و پرداخت های نفتی ایران در نظر گرفته شده است.

اظهارات روز جمعه «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران هم موید همین موضوع است. وی پس از شرکت در نشستی با همتایان خود، در جمع خبرنگاران گفت: آنچه ما امروز شنیدیم، کاملاً روش‌های عملیاتی است و معتقدیم اگر اراده سیاسی‌ که امروز اینجا نشان دادند، در سطوح مختلف اعمال شود، می‌توان کار را بدون مشکل ‌پیش برد.

ظریف ادامه داد: جلسه امروز یک گام به پیش بود. توافق کردیم که اقدامات خوبی را انجام دهیم. امروز جامعه بین المللی از این اراده سیاسی اعضای باقی مانده برجام در سطح وزرا مطمئن است. آنها آمادگی دارند از شرکت های خود حمایت کنند؛ منابع مالی در اختیار شرکت هایشان قرار بدهند و مسیرهای تبادلات بانکی را هموار کنند. به نظر من این یک پیام مهم برای جامعه اقتصادی است.

بخش مهمی از بیانیه روز جمعه، به موضوع تداوم همکاری شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی با ایران پرداخته است که عموما فعالیت چندانی در بازار آمریکا ندارند.

بر این مبنا همه طرف‌ها، به ویژه کشورهای اروپایی، متعهد شده‌اند که حمایت‌های لازم را از «کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط که شاکله اصلی بسیاری از اقتصادها محسوب می‌شوند» صورت دهند.

آنگونه که خبرگزاری فرانسه تعبیر کرده است، این موضوع به معنای «متصل نگه داشتن ایران» به اقتصاد جهانی، در غیاب آمریکا و با وجود تحریم هاست.

آمریکا اردیبهشت ماه از برجام خارج شده و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را ظرف مدت سه تا 6 ماه اعلام کرده بود. اتحادیه اروپا قرار است برای مقابله با این تحریم‌ها در گام نخست، قانون موسوم به «مسدودساز» را با هدف حمایت از کسب و کارهای همکار با ایران عملیاتی کند.

«ژان ایو لو دریان» وزیر امور خارجه فرانسه درخصوص اقدامات صورت گرفته برای مقابله با این تحریم ها گفت: سعی ما این است که بسته اقتصادی را تا پیش از تحریم‌ها اجرایی کنیم. برای ماه اوت (مرداد) کمی زودهنگام است، اما تلاش داریم آن را به ماه نوامبر (آبان - آغاز تحریم‌های نفتی) برسانیم.

«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه هم پس از نشست کمیسیون مشترک برجام، با حمایت از تقویت روابط با تهران تصریح کرد: اقدام غیرموجه آمریکا در خروج از برجام نباید مورد بی‌توجهی قرار گیرد. همه طرف‌ها اتفاق‌نظر داشتند که این تصمیم، نقض شدید مفاد توافق و عامل آن، تمایل به سیاسی کردن موضوع ایران بوده است.

انزوای واشنگتن در عرصه بین‌المللی و مقابله متحدان نزدیک آمریکا با این کشور، علاوه بر دیپلمات‌های حاضر در نشست، توجه رسانه‌ها را هم به خود جلب کرد. نشریه نیوزویک در این رابطه نوشت: خروج آمریکا از برجام، چین، روسیه و اروپا را به یک نقطه همگرایی رسانده است.

این نشریه ادامه داد: دیپلمات‌های ارشد چین، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلیس به ایران اطمینان خاطر داده‌اند که راغب به حفظ این توافقِ تاریخیِ مورد غضب آمریکا هستند.

ظریف هم در صحبت‌های خود در جمع خبرنگاران، به این موضوع اشاره کرد و گفت: به صورت کلی، آنچه که من در این جلسه برداشت کردم، این است که تمام اعضای برجام که لااقل سه عضو آن از متحدین نزدیک آمریکا هستند، اراده سیاسی دارند تا در مقابل اقدام آمریکا بایستند. شاید این اولین باری است که چنین اقدامی در این سطح صورت می گیرد.

وزیر خارجه کشورمان یادآور شد که با این وجود، «جمهوری اسلامی ایران این حق را برای خودش محفوظ نگه داشته تا در برابر تخلف رسمی و بزرگ آمریکا، اقداماتی که در برجام آمده را تعویق بیندازد تا اینکه مطمئن شود منافع مردم ایران تضمین می شود.» (اینجا)
رسانه های مهم اسیایی نیز در واکنش به نشست وین به حفظ توافقنامه تاکید کردند. (اینجا)

رضا نصری حقوقدان بین الملل و عضو مطالعات ژنود راینباره می گوید: یک زمان احزاب اروپایی که بر سر هیچ موضوعی اتفاق نظر نداشتند، در مورد «مخالفت با ایران» موافق و متحد بودند. امروز به جز چند حزب حاشیه ای و منفور افکار عمومی، همه جریان های مهم و متضاد سیاسی اروپا به نفع ایران و علیه آمریکا موضع می گیرند. این فضا قابل بهره برداری است.

نصری در ادامه می گوید: یکی از اهدافی که وزرای کشورهای عضو کمیسیون مشترک از جمله چین به ان متعهد شده اند «تداوم صادرات نفت» توسط ایران است. پاسخ روشنی به این پرسش است که «چین در برابر فشار آمریکا برای توقف خرید نفت از ایران چه خواهد کرد؟» به نظرم خبر خوبی است در راستای عادی سازی فضای اقتصادی کشور.