دهم آذر در تقویم مناسبت‌های کشور به نام «روز مجلس» نامگذاری شده است و علت آن شهادت فقیه، مجتهد و روحانی مجاهد و مبارز، نماینده مردم در مجلس آیت‌الله سیدحسن مدرس در دهم آذر1316هـ.ش به‌دستور رضاخان است.
پرسش اصلی این است که در میان ادوار مختلف مجلس در قبل و بعد از انقلاب اسلامی و این همه شخصیت‌ها و رجال مختلف به چه دلیلی «مدرس نماد زبان مردم و نماینده حقیقی آنان» محسوب می‌شود؟ و از آن مهم‌تر بازخوانی اوصاف، ویژگی‌ها و خصایص آن «مجاهد روحانی» در عصر و زمانه امروزمان برای «خانه ملت» چه فایده‌ای دارد؟
مدرس تحصیلات عالیه و اجتهاد خود را در نجف احراز کرد. حتی شیعیان هند درخواست داشتند او به‌عنوان مرجع و فقیه آنان در هندوستان اقامت کند اما مدرس ترجیح داد که در میان مردم ایران و مدافع حقوق آنان باشد.
بر همین اساس او به‌عنوان یکی از مجتهدان تراز اول از تهران در دوره دوم مجلس شورای ملی برگزیده شد و در مجلس گفت: «عاقل تا بصیرت پیدا نکند سخن نمی‌گوید» و این در زمره نخستین نطق‌های او در مجلس دوم بود.
مدرس با تمام وجود اعتقاد داشت که : «سیاست ما عین دیانت ماست» و برای اثبات آن صادقانه گفت و عمل کرد. او به همراه مبارز شجاع شیخ‌محمد خیابانی در برابر اولتیماتوم روس‌ها (که خواهان بیرون راندن مورگان شوستر آمریکایی بودند) مردانه ایستاد و بر نمایندگانی که از ترس و خوف روس‌ها قافیه را باخته بودند فریاد زد که: «از ترس مرگ نباید خودکشی کرد!»
مدرس «نماد مخالفت با سلطه اجنبی و بیگانه بود»، با «استقراض خارجی» مخالفت داشت و می‌گفت: «ما باید بدون دست‌دراز کردن به سوی اجانب نیازهای‌مان را خودمان تامین کنیم» و مخالفت شجاعانه او و همراهانش بود که «قرارداد استعماری1919 وثوق‌الدوله» را لغو کرد؛ قراردادی که ایران را از هر نظر تحت سلطه انگلیس قرار می‌داد. «دشمن‌ستیزی و مخالفت با سلطه بیگانه» از مشخصات بارز آیت‌الله سیدحسن مدرس بود.
به‌گونه‌ای که در مجلس چهارم که در غیاب رییس مجلس(موتمن‌الملک) ریاست مجلس را برعهده داشت، تلاش کرد اعتبار‌نامه وکلای موافق قرارداد وثوق‌الدوله تصویب نشود. و این یعنی مراقبت از «حضور نفوذی‌ها» در ارکان اداره کشور. مدرس علاوه بر مبارزه با سلطه و استعمار بیگانه با «استبداد و دیکتاتوری داخلی» هم مبارزه توامانه داشت. او بود که در مجلس شورای ملی شجاعانه در برابر دیکتاتوری و یکه‌تازی سردار سپه(رضاخان) ایستاد و گفت: «امنیت ما دست کسی است که اغلب ماها از او خوشوقت نیستیم. ما که از رضاخان ترسی نداریم، باید بدون ترس و بی‌پرده سخن گفت. ما که قدرت داریم سلطنت را تغییر بدهیم قدرت داریم رییس‌الوزرا را عزل کنیم، رضاخان را هم تغییر می‌دهیم و کاری ندارد.»
تقابل« مدرس-رضاخان» در سال‌های پادشاهی رضاشاه دوگانه«آزادی-استبداد» و «استقلال- وابستگی» را به‌نمایش گذاشته بود.
حضور مدرس در عرصه سیاست و جامعه مانع بزرگی برای گسترش استبداد رضاخان بود. لذا تلاش او بر این قرار گرفت که از راهیابی «مدرس» به مجلس جلوگیری کند و با تقلب در انتخابات و شمارش به‌اصطلاح صندوق‌های رای اعلام شد که مدرس رای نیاورده است و مدرس اعلام کرد: «رای خودم را حداقل اعلام می‌کردید!» و این کنایه ماندگار تاریخی مدرس برای اثبات تقلب و تخلف آشکار رضاشاه و دولت در امر انتخابات بود.
پس از آن عرصه تلاش و سیاست‌ورزی برای مدرس محدود و محدودتر شد. از ترور او تا تبعید نتیجه نگرفت تا اینکه در 27رمضان‌المبارک1356هـ .ق برابر با 10آذر1316هـ .ش با دستور رضاخان توسط عمال او در شهر کاشمر(محل تبعید) به شهادت رسید.
مام خمینی؟ره؟ معمار کبیر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی از مدرس به‌عنوان «روحانی و مجتهدی وارسته، ساده‌زیست، مردمی، شجاع و نماینده‌ای که مخالف استبداد رضاشاهی و استیلای بیگانگان» بود، یاد کرده است.
دهم آذر هر سال که به‌نام «روز مجلس» نامگذاری شده است نیاز به بازخوانی ویژگی‌ها، فضایل و خصلت‌های مدرس به‌عنوان یک نماینده مردمی برای امروز و عصر زمانه ماست. وگرنه برپایی مراسم‌های تشریفاتی، کلیشه‌ای و خنثی جز هدر‌دادن بودجه و امکانات بیت‌المال و اثر منفی بر افکار عمومی فایده‌ای ندارد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید نسبت خود را با این فضایل و ویژگی‌ها بسنجند و همه تلاش کنند که برای خدمت بیشتر و بهتر به مردم، نمایندگانی پاکدست و خادم واقعی باشند. امروز بیش از هر زمانی آسیب‌شناسی وضعیت کنونی «خانه ملت» ضروری می‌نماید.
«شفاف‌سازی»، «پاسخگو بودن» و «نظارت‌پذیری» سه اقدام مبرم و ضروری است که نمایندگان مجلس شورای اسلامی خود باید پیشگام در تدوین سازوکار قانونی آن‌ها باشند؛ اگر می‌خواهیم نمایندگانی چون مدرس داشته باشیم و مجلسی که در راس امور باشد.