چند قسمتی از پخش مسابقه تلویزیونی میدون از شبکه سه سیما به موضوع توسعه کسب‌وکارهای خرد می­گذرد. شرکت‌کنندگان بایستی ایده­ خود را در مقیاس کوچک تولید و اجرا کرده باشند و افرادی که تنها ایده تولید و یا خدمات را داشته باشند نمی­‌توانند در مسابقه شرکت کنند و به این صورت است که شرکت‌کننده برتر از نظر هیئت‌داوران و تماشاگران تأمین مالی می­شود.

مسابقه «میدون» که این ایام شب­های پنج‌شنبه و جمعه ساعت 22:30 از شبکه 3 در حال پخش شدن است را باید مصداق عمل جهاد­گرانی دانست که منتظر سوت و کف سلبریتی­ها نبوده و بدون ادعا مشغول فعالیت­های عمیق و مهم در عرصه تغییر سلیقه و زاویه نگاه مردم در حوزه شغلی هستند.

باید خداقوت به همه دست‌اندرکارانی  گفت که سراغ چند مجری و داور معروف نرفته‌اند­ و در مقابل نیز نباید توقع حمایت­های قبیله­‌ای آن‌چنانی را داشته باشند؛ اما این به معنای تأیید تمام قالب و محتوای این برنامه تلویزیونی نبوده و بنا بر نقد این برنامه در این نوشتار نیست. ضمن اینکه از تخصص نگارنده هم خارج است.(کما اینکه به نظر در حوزه‌­ی معرفی خود، برنامه هم دچار ضعف­هایی می­باشد.)

صحبت از ناآگاهی مردم در حوزه نقش رسانه و تبلیغات برای توسعه کسب‌وکار یک عیب به‌حساب می‌آید، اما گاهی صاحبان کسب‌وکارها از این بازو­ی مهم غفلت می­کنند. تقریباً هیچ قسمتی از این برنامه نیست که حداقل یک شرکت­ کننده دچار این غفلت بزرگ نشده باشد و کارشناس و داور محترم این مسئله را به او گوشزد نکند.

به خاطر ندارم که رقم­هایی که صاحبان کسب‌وکارها برای این هزینه تبلیغات (به قول عده‌­ای سرمایه‌گذاری تبلیغات) کنار گذاشته بودند از 34، 75، 200 میلیون فراتر رفته باشد. آن هم بعضاً برای کار­هایی که بسیار جدید و نو است و حتماً برای گسترش، لازم است خریداران متقاعد شوند که محصول شما چه منفعتی برای آن­ها دارد تا اقدام به خرید آن کنند.

این ارقام پایین نمایش­‌دهنده آن است که صاحبان کسب‌وکارهای ما هرگز اهمیت رسانه و تبلیغات را به درستی نمی‌­شناسند و در پی شناخت آن هم نیستند (چرا هیچ‌کدامشان صحبتی از داشتن یک مشاور رسانه‌­ای و تبلیغاتی به میان نیاوردند و یا مشورتی با افراد خبره در این زمینه نداشتند)؛ و قطعاً همین مسئله منجر به شکست کسب‌وکارها به خصوص در حوزه­‌ی توسعه‌ای و گرفتن بازار­های منطقه‌­ای می‌شود. کما اینکه بسیاری از تجار در کشور­های عربی اعم از لبنان و قطر و عراق و عمان هم مکرراً ضعف تبلیغات محصولات ایرانی را مسئله‌ی جدی در شکست و فروش پایین در بازار­های منطقه­‌ای می­دانند.

بدیهی است حمایت از چنین برنامه‌­هایی حتماً صداوسیما را به فرموده‌­ی امام خمینی (ره) به دانشگاه عمومی بودن نزدیک­تر­می کند و می‌­توان این را در کنار نقاط ضعف برخی برنامه­‌ها از قبیل برنده باش و عصر جدید، از نقاط قوت شبکه 3 دانست.

این مساله فقط به همین یک مورد ختم نمی­شود و در ماجراهای مختلف شاهد این مسئله هستیم که در نظر نگرفتن ظرفیت رسانه­‌های نوین و تفاوت­های آن­ها با هم (مطبوعات ،سایتها ، تلویزیون، شبکه اجتماعی وپیام رسان ها(اینستاگرام، توییتر،تلگرام و...) در انتقال پیام منجر به عدم فهم متقابل و همچنین اقل تأثیرگذاری و یا اثر منفی در این حوزه نیز می­باشد.

فقط کافیست برای تأیید این گزاره سری به رفتار روابط عمومی­‌های سازمان­‌های مختلف در ارائه دستاورد­ها و خدمات سازمان متبوعشان بیندازید تا به اوضاع بسیار نا­بسامان آن پی ببرید.

از جمله تصور اشتباه رایج اینگونه است که؛ کاری انجام می­شود و خبر آن را هم به سایتی معروف جهت انتشار می­دهیم و تمام. در حالی که در کشور­های رقیب اتاق فکر و عملیاتی مختص چگونگی انتشار پیام شکل می­‌گیرد و تا انتها، قدم قدم این پازل را مشخص می­‌کند و به همین ترتیب از ماجراهایی بسیار ساده و بعضاً هیچ، برای خود قهرمان سازی می­‌کنند و برای عموم نیز پذیرفته تلقی ­می شود.

(مثال اخیر ماجرای کشته شدن ابوبکر البغدادی است؛ جدای از حقیقت ماجرا فقط به فرا روایت آمریکایی آن توجه کنید که حتی رئیس‌جمهور هم در این پازل توئیت می­زند!)

اگر بناست طبق فرمایش رهبر انقلاب مدظله‌العالی رونقی برای تولید حاصل شود بعد از دیدن همین مسابقه تلویزیونی نیاز به آموزش در حوزه­‌ی تبلیغات و معرفی کالا بسیار جدی و ضروری تلقی می­شود؛ که این امر هم برای عموم مردم و لازم است تا بدانند چطور نباید در دام تبلیغات تجاری و نیاز سازی­‌های کاذب قرار گیرند و هم برای صاحبان کسب‌وکارها لازم است تا بدانند در دنیای امروز فروش بیشتر و در دست گرفتن بازار­های جهانی اعم از فروش کالا و یا ارائه خدمات بدون حضور و تصویر رسانه‌­ای امکان‌پذیر نیست و به موفقیت چشمگیری دست پیدا نخواهد کرد.

یکی از مهم‌ترین موضوعات در این باره اهمیت روایت مرجح است که باید توسط تولیدکننده (و یا همان ارائه‌دهنده خدمات) روایت ساخته شود. به عبارت دقیق­تر باید خریدار کالا و یا دریافت کننده خدمات ،به‌طور دقیق منفعت به دست آمده  از استفاده­‌ی این محصول را متوجه شود.

البته در تبلیغات تجاری مرسوم در دنیا گاهی این ماجرا با پیچیدگی­های بیشتری نیز همراه است و با مغالطات فراوان نیاز سازی کاذب انجام می­‌گیرد و مشتری را مجبور به خرید کالایی می­کند که در حقیقت نیازی به آن نداشته است؛ اما کسب‌وکارهای خرد مانند شرکت‌کنندگان همین برنامه تلویزیونی تنها با معرفی دقیق و البته با ظرافت و سلیقه می­توانند محصول خود را در سبد مصرف مردم قرار دهند.

در حوزه‌­ی نقد دلسوزانه هم یک نکته را نباید فراموش کنیم همان‌طور که اشاره به ضعف­ها مهم است اما برای اثبات حسن نیت حتماً باید نقاط قوت را هم نگاشت.

--------------------------------------------------------------

 *  پژوهشگر حلقه مطالعات افکار عمومی و تغییرات اجتماعی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع)