تابناک / یکم آذر ماه ۱۳۰۰ شمسی، مؤسسات خوشتاریا از سوی دولت ایران توقیف شد. پس از الغای امتیاز «خوشتاریا» مأمور وزارت فواید عامه که برای ضبط و توقیف مؤسسات خوشتاریا به گیلان اعزام شده بود، امروز با موافقت کنسول روس و با حضور جانشین کنسول کار تحویل گرفتن مؤسسات مزبور را آغاز کرد ولی پس از تحویل گرفتن بخشی از این مؤسسات، کنسول روس برخلاف موافقت اولیه از تحویل بقیه مؤسسات امتناع ورزید(۱).
یکم آذر ۱۳۰۱ شمسی، اتهام رشوه گرفتن از حاکم وقت گیلان رفع شد. پس از اتهامی که به حاکم گیلان زده شد، مجلسی از رؤسای ادارات و مدعی العموم تشکیل گردید. اتهام از این قرار بود که حاکم، پس از دستگیری سالار نصرت به دلیل شکایاتی که از او شده بود، مبلغ چهارصد تومان رشوه گرفته او را آزاد می کند. در مجلس تشکیل شده سالار نصرت را حاضر کردند و پس از پرس وجو، او موضوع را کاملا تکذیب کرد. قرار شد تهمت زننده جلب و استنطاق شود(۳). انگلیسها معتقد بودند محبوبیت نیر السلطان حاکم گیلان رو به افول است و احتمال می رود علی رغم خواست روسها برای ماندن وی، از این سمت برکنار شود(۴).
یکم آذر ماه ۱۳۰۳ شمسی، اچمدوف به انزلی وارد شد. اچمدوف رئیس اداره ماهیگیری انزلی امروز از باکو وارد انزلی شد. با این حال قرار است او به جای براکین کارایدوف، معاون کنسول روسیه در انزلی، که چند روز پیش راهی مسکو شد کار کند. منابع انگلیس با یاد این خبر افزودند که یک آهنگساز به نام سرداریان نیز اخیراً از باکو وارد انزلی شده است. روسها میخواهند از او برای تبلیغ سیاسی در گیلان بهره ببرند. سرداریان پانصد تومان به عنوان پیش پرداخت از کنسول روسیه در انزلی دریافت کرده است(۵).
یکم آذر ماه ۱۳۰۳ شمسی، کیاستوان نماینده انزلی درباره کشتی های جنگی شوروی در این ساحل این شهر سوال کرد. کیاستوان، نماینده انزلی، که پیش از این درباره علت پهلو گرفتن کشتی های جنگی شوروی در انزلی از وزارت فواید عامه سئوال کرده بود، امروز بار دیگر پرسش خود را با این توضیح که «سئوال بنده در قسمت کشتی نظامی تنها حمله آن به حسن کیاده نیست» گفت که پهلو گرفتن کشتی های جنگی شوروی در انزلی مخالف قوانین بینالمللی و معاهدات دولتین است(۶).
یکم آذر ۱۳۰۴ شمسی، فرمانده تیپ شمال از تأسیس گردان ترکمن برای شهر رشت خبر داد. سرتیپ فضل الله زاهدی، فرمانده تیپ شمال، به وزارت جنگ خبر داد که میخواهد بار دیگر گردانی از ترکمنها را به استعداد ٣۵۵ تا ۴٠٠ نیرو از سواران ترکمن، به رشت بفرستد. وی نوشت که این کار موجب «دوری اشرار از محل خود» خواهد شد. آنان در مرکز تیپ شمال خدمت خواهند کرد. این گردان قبلاً هم وجود داشت و تحت امر فوج پولادین بود اما «در قضایای اخیر متفرق گردیده» بودند(۷).
یکم آذر ۱۳۰۴ شمسی، وزارت جنگ از حکام گیلان و مازندارن خواست به تهران برنج ارسال کنند. وزارت جنگ از حکام مازندران و گیلان خواست طبق دستور رضا خان هر اندازه ممکن است برنج شمال به تهران حمل شود «و در این باب اقدامات مجدانه به عمل آورند.»(۸) پیش از این فرمانده تیپ شمال خبر داده بود که همه امکانات برای حمل برنج آمل به تهران آماده است. (ر.ک: ٣٠ آبان) اما حاکم مازندران پاسخ داد که برنج در مازندران فراوان، اما وسیله حمل کم است(۹). حاکم گیلان نیز در پاسخ خود نوشت که بلدیه رشت در اختیار من نیست و فرستادن برنج گیلان اعتبار میخواهد(۱۰).
یکم آذر ۱۳۵۲ شمسی، ساواک طی گزارشی از کلاهبرداری استاندار سابق گیلان و وزیر وقت کشور از شاه خبر داد(۱۱). دکتر محمد سام از اردیبهشت ۱۳۴۴ تا شهریور ۱۳۴۷ به مدت چهار سال و چهار ماه استاندار گیلان بود. وی در این مدت از هیچ جنایتی فروگذار نمی کرد و به خاطر موفقیت هایش در گیلان از طرف شاه به عنوان وزیر کشور انتخاب شد. در گزارش ساواک درباره سام آمده است:
موضوع: وزیر کشور محمد سام
محمد سام اظهار داشته بود که تحت عنایات شاهنشاه آریامهر نیم میلیون تومان برای خرید خانه مرحمتی دریافت کرده. زیرا خانه‌ای نداشته است در صورتی که نامبرده دارای املاک و مستغلاتی به شرح زیر می‌باشد. ۱ ـ خانه‌ای در حدود چهار صد متر ]مربع[ در کوچه مهناز پشت ساختمان فعلی وزارت اطلاعات در عباس آباد که سه طبقه است و هر طبقه آن اجاره داده شده است و ماهیانه بیش از هفتاد هزار ریال از بابت ساختمان مزبور اجاره دریافت می‌نماید. ۲ـ باغچه‌ای در مجیدیه در حدود چهار هزار متر (مربع) که دو اتاق و وسایل لازم برای سرایدار در آن موجود است. ۳ـ دو قطعه زمین به مساحتهای مختلف در سر راه دماوند فیروزکوه که به نام خانم لعیا ملتجی همسرش خریداری شده که با دیوار آجری و نرده آهنی محصور است و زمین کوچکتری حدود چهارهزار متر (مربع) مساحت دارد و این زمین چسبیده به زمینهای محسن بوطالب مدیرکل دفتر وزارت کشور است که متفقاً زمینها را به وسیله شخصی به نام وحدت از مرتضی نوربخش شهردار سابق کاشان خریداری نموده‌اند.
۴ـ یک صد هکتار زمین از زمینهای واگذاری شمال.
۵ـ در گیلان و نشتارود نیز قطعات مختلفی در متراژهای بزرگ دارد. نظریه شنبه: آنچه مهم است آنکه وزیر محترم به عنوان این که خانه ندارد گزارش خلاف به شرف عرض همایونی رسانده و به هر تقدیر دروغ گفته است آن هم به رئیس مملکت وقتی وزیر با این همه ثروت برای به دست آوردن ثروت بیشتر دروغ بگوید مسلماً در سطوح دیگر راحت‌تر و وسیعتر دروغ می‌گوید.
نظریه سه شنبه: مفاد خبر و نظریه شنبه قابل بررسی و تعمق می‌باشد. شفیع نظریه چهارشنبه: نظریه سه شنبه مورد تأیید است
یکم آذر ماه ۱۳۵۹ شمسی، یوسف حاجی پور از رزمندگان شهرستان صومعه سرا در سقز کردستان به شهادت رسید. وی متولد ۵ آذر ۱۳۳۸ شهرک اباتر و از ستاد هنگ ژاندارمری سقز به محل شهادت اعزام شده بود. پیکر مطهر این شهید در گلزار شهدای اباتر تدفین شد.
یکم آذر ۱۳۶۶ شمسی، باقر محمدبیگی خورتابی در منطقه عملیاتی مهران به شهادت رسید. وی متولد ۹ دی ماه ۱۳۴۵ روستای خورتابسرا و از تیپ ۳۷ شیراز به مهران اعزام شده بود. پیکر مطهر این شهید در ماچیان تدفین شد.
یکم آذر۱۳۶۶ شمسی، محمدرضا ابراهیم نظر در منطقه عملیاتی مهران به شهادت رسید. وی متولد ۱۴ مرداد ۱۳۳۶ روستای اباتر بود و از ارتش به منطقه مهران اعزام شده بود. پیکر مطهر این شهید در گلزار شهدای اباتر تدفین شد.
یکم آذر۱۳۶۶ شمسی، محمد احمدی پور بلگوری از رزمندگان شهرستان صومعه سرا در منطقه عملیاتی حاج عمران به شهادت رسید. وی متولد ۲۸ دی ماه ۱۳۴۴ روستای لادمخ صومعه سرا است. شهید محمد احمدی پور از شهدای جاوید الاثر شهرستان صومعه سراست که پیکر مطهرش تاکنون بازنگشته است.
یکم آذر ماه ۱۳۶۶ شمسی، محمد رستگار نوپاشانی از رزمندگان شهرستان صومعه سرا در منطقه عملیاتی ماووت به شهادت رسید. وی متولد ۲۹ اسفند ماه ۱۳۵۱ در روستای نوپاشان صومعه سرا بود و پیکر مطهرش در گلزار شهدای ضیابر تدفین شد.
یکم آذر ماه ۱۳۶۶ شمسی، خلیل ساسانیان از رزمندگان شهرستان آستارا به شهادت رسید. خلیل ساسانیان در سال ۱۳۳۶ در روستای قلعه از توابع شهرستان آستارا متولد شد و در سال ۱۳۶۵ عشق به مکتب و امام او را روانه شرکت در عملیات کربلای ۲ در منطقه حاج عمران کرد. در سال ۱۳۶۶ بار دیگر عازم جبهه‌های جنگ شد و یکم آذر همین سال در عملیات نصر ۹ در پل سیدالشهدا در مصاف با مزدوران بعثی به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
یکم آذر ماه ۱۳۶۶ شمسی، عسکر کمال زاده از رزمندگان شهرستان آستانه اشرفیه در منطقه عملیاتی حاج عمران در سن ۲۴ سالگی به شهادت رسید. پیکر مطهر این شهید والامقام در روستای دهکای بندرکیاشهر به خاک سپرده شد.
یکم آذر ۱۳۸۴ شمسی، دوره استانداری علی عبداللهی در سمت استانداری گیلان آغاز شد. وی دهمین استاندار گیلان پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود(۱۲).
پی نوشت:
۱-امتیاز خوشتاریا امتیازنامه ملغی شده‌ای است که درباره‌ی حق استفاده از منابع ایران میان دولت ایران با آکاکی خوشتاریا یکی از اتباع روسیه منعقد شد. خوشتاریا با کمک سفارت روسیه موفق شد در سال ۱۹۱۷ امتیازنامه‌ای از وثوق الدوله در خصوص بهره برداری از کلیه معادن و اشجار ازجمله نفت در پنج ایالت شمالی ایران برای مدت هفتادسال بگیرد. بر اساس مفاد این قرارداد، ۱۲٪ از سود حاصل از این امتیازنامه به دولت ایران می‌رسید. خوشتاریا به منظور تسریع در امضای موافقتنامه مبلغی رشوه به دولت پرداخت نمود که وزیر فرهنگ وقت، مبلغ رشوه را که به او رسیده بود به عنوان «کمک به فرهنگ» به وزارتخانه متبوعش هدیه نمود. همین کار باعث شد که راز امتیاز آشکار شد و از آنجا که مطابق اصل ۲۴ قانون اساسی مشروطیت کلیه امتیازنامه‌ها باید به تصویب مجلس شورای ملی می‌رسید و از آنجا که مجلس در دوره فترت قرار داشت، لذا وزارت فواید عامه بطلان امتیازنامه مزبور را در اول خرداد ۱۲۹۷ به اطلاع عموم رساند. این امتیاز بعدها توسط خوشتاریا به کمپانی نفت جنوب فروخته شد و موجب بروز تشنجاتی در روابط ایران با شوروی نیز گردید.
۲- فراهانی، حسن، روز شمار تاریخ ایران، جلد ۱؛ مراسله عبد الحمید میرزا نماینده وزارت فواید عامه به مؤید حضور کارگزار گیلان، ۱۶/ ۹/ ۱۳۰۰، اسناد وزارت خارجه، س ۱۳۰۰، ک ۳۹، پ ۱، ص ۲۳.
۳- فراهانی، حسن، روز شمار تاریخ ایران، جلد ۲؛ روزنامه امروز ایران، شم ۱۷، ص ۱.
۴- فراهانی، حسن، روز شمار تاریخ ایران، جلد ۲؛ FO E 767 /69 /34
۵- فراهانی، حسن، روز شمار تاریخ ایران، جلد۳؛ ص۴۴۳، اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، س ١٣٠٢، پ ١١٧، ص ٣٣. وزارت جنگ نیز در پاسخ گفت که با سرهنگ علائی همراه شده، باز گردید (همان)
۶- فراهانی، حسن، روز شمار تاریخ ایران، جلد۴؛ ص ۴۳۳؛ اسناد وزارت امور خارجه، ۵۴-۴-۴٠-١٣٠٣. در طول سه سال اخیر دولت شوروی مستمراً کشتی های جنگی خود را وارد بنادر ایران میکرد و به ویژه در انزلی حضوری دائمی داشت. مکاتبات و اعتراضات دولت ایران با پاسخ مشخصی از طرف دولت شوروی روبهرو نبود. آخرین پاسخی که به اعتراضات ایران داده شد این بود که رسیدگی به توقف کشتی های جنگی در بنادر ایران منوط به اتمام کلیه مسائل مرزی است. (همان، ۶۵ تا ۶٠-۴-۴٠-١٣٠٣).
۷- اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، س ١٣٠۴، پ ٧، ص ٢۵۴. با این پیشنهاد موافقت شد. (همان، ص ٢۵٣)
۸- اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، س ١٣٠۴، پ ٧، ص ٣۴. وزارت جنگ در پاسخ نوشت که «هر قدر ممکن است و مال تهیه میشود از محل حمل کنند.» (همان، ص ٣٣).
۹- همان، ص ٣٢.
۱۰- همان، س ١٣٠۴، پ ۵، ص ١٩٩.
۱۱- رنگ ایمان به نقل از سایت موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
۱۲- رنگ ایمان
۱۳- خورتابسرا، روستایی از توابع بخش رحیم‌آباد کلاچای رودسر در استان گیلان است. این روستا در دهستان رحیم آباد قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۳۰ نفر (۱۰خانوار) بوده است.
۱۴- ماچیان روستایی در دهستان ماچیان کلاچای است و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۶۰۳ نفر (۱۹۰خانوار) بوده است. دهستان "ماچیان” در شرق گیلان و شمال شهرستان رودسر واقع شده است. این دهستان شامل ۴۳ آبادی است.
۱۵- اباتر یکی از شهرک‌های استان گیلان است که در شهرستان صومعه‌سرا و ۸ کیلومتری شمال غربی شهر صومعه‌سرا قرار دارد.
۱۶- لادمخ، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان صومعه‌سرا در استان گیلان است. این روستا در دهستان کسما قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۸۳۲ نفر (۲۱۷خانوار) بوده‌است.
۱۷- نوپاشان، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان صومعه‌سرا در استان گیلان است. این روستا در دهستان ضیابر قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۲۷۵ نفر (۷۹خانوار) بوده‌است.