قصه غم‌انگیز کودکانی که شب و روز در خیابان‌های پی لقمه نانی برای خود و خانواده هستند، حرف تازه‌ای ندارد جز اینکه «فردا» موعدِ بی‌معنایی در تقویم زندگی آن‌هاست.
کودکانی که به دلایل مختلفی از جمله بیکاری والدین، اعتیاد والدین و ازکارافتادگی سرپرست خانوار، در کوچه و خیابان رها می‌شوند و در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی از آزار جنسی تا اعتیاد، قرار می‌گیرند. طبق آخرین آمارهای رسمی ٧درصد این کودکان سابقه اعتیاد به یکی از انواع مواد مخدر را دارند و بیش از ١٧درصد آن‌ها حداقل یک بار در عمرشان الکل مصرف کرده‌اند.
شاید به دلیل همین آمارهای تکان‌دهنده بود که نصر مدیرکل دفتر آسیب‌دیدگان سازمان بهزیستی کشور از اجرای طرح «حمایتی و آموزشی کودک و خانواده» خبر داد و اعلام کرد: «یکی از اهداف اجرای این طرح رسیدگی به مسائل و مشکلات کودکان کار و خیابانی و توانمندسازی آن‌ها و خانواده‌هایشان است.»
5هزار کودک کار و خیابانی؛ تحت پوشش یک طرح
طبق اعلام این مقام مسئول، در این طرح، کودکان خیابانی جمع‌آوری می‌شوند و پس از انجام آزمایش‌های گوناگون درصورت ابتلا به اعتیاد یا بیماری مزمن دیگر، تحت درمان قرار می‌گیرند و همچنین آموزش‌های لازم برای بهبود زندگی به آنان ارائه می‌شود. در طرح مذکور والدین این کودکان نیز درگیر می‌شوند و با آموزش‌های لازم آماده اشتغال می‌شوند تا دیگر به کارکردن کودک نیازی نباشد.
طرح حمایتی و آموزشی کودک و خانواده، طبق گفته مدیرکل دفتر آسیب‌دیدگان سازمان بهزیستی کشور به‌صورت پایلوت در ٥ استان کشور ازجمله خراسان رضوی در حال اجراست و بعد از بررسی آمارها و عملکرد آن؛ به‌صورت سراسری اجرایی می‌شود.
براساس آمارهای کشوری؛ تاکنون ٥هزار کودک کار و خیابانی، تحت پوشش این طرح قرار گرفته‌اند و به حدود ٦٠درصد از خانواده‌های آنان نیز خدماتی ارائه شده؛ این در حالی است در استان ما براساس آمارهای سازمان بهزیستی در مرحله پایلوت این طرح، ١٢٠ کودک کار در مشهد تحت پوشش قرار گرفته‌اند و دو موسسه نیز وظیفه ارائه خدمات به این کودکان و خانواده‌هایشان را برعهده دارند.
طرح در دو مرحله اجرا می‌شود
طرح حمایتی-آموزشی کودک و خانواده در دو مرحله شناسایی و تشکیل پرونده اجرا می‌شود و همان‌طور‌که قبلا هم اشاره شد؛ در مرحله اول طرح در مشهد، ١٢٠ کودک در بازه سنی ٨ تا ١٥ سال شناسایی شده‌اند. ١٠درصد از کودکانی که در قالب این طرح شناسایی شده‌اند، دختر هستند.
طاهره بختیاری معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی در این باره اظهار می‌کند: «در طرح حمایتی و آموزشی کودک و خانواده؛ دو موسسه با ما همکاری می‌کنند و این موسسات تیم‌های شناسایی خود را به مکان‌هایی که عمدتا کودکان کار در آن‌ها تجمع دارند؛ نظیر سرچهارراه‌ها؛ اعزام کرده‌اند».
وی ادامه می‌دهد:«بعد از تکمیل روند شناسایی این کودکان؛ براساس مشکلات و نوع خدماتی که باید به آن‌ها ارائه شود، طبقه‌بندی انجام می‌شوند و برای آن‌ها پرونده تشکیل خواهد شد.» بختیاری یکی از اهداف اجرای این طرح را توانمندسازی کودکان عنوان می‌کند و می‌افزاید: «در این طرح سعی شده است، زمینه آموزش و توانمندسازی کودک و خانواده وی از سوی کارشناسان مورد اعتماد بهزیستی فراهم آید، به طوری که با اشتغال والدین، دیگر لازم نباشد کودک برای امرار معاش به خیابان برود».
نوع ارائه خدمات متفاوت است
براساس آمارهای جمع‌آوری شده هم‌اکنون ٦٨درصد کودکان خیابانی در کشور با یکی از والدین خود زندگی می‌کنند. به همین دلیل این کودکان در معرض انواع آسیب‌ها قرار دارند و یکی از ضرورت‌های اجرای این طرح؛ کاهش همین آسیب‌هایی است که این کودکان را تهدید می‌کند.
«خدماتی که کودکان و خانواده‌های آن‌ها در قالب این طرح می‌گیرند، متفاوت است»؛ این را معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان می‌گوید و اظهار می‌کند: «خدماتی نظیر درمان، بیمه، خودکفایی و... شامل تمامی کودکان می‌شود؛ اما بعضی از خدمات خاص براساس گزارش‌های مندرج در پرونده به کودک و خانواده‌اش ارائه می‌شود.»بختیاری می‌افزاید: «در این طرح؛ کودکانی که خانواده‌ای دارند، پس از جمع‌آوری از سطح خیابان‌های شهر، با انجام مشاوره‌هایی، در صورتی که بستر فراهم باشد، به کانون خانواده بازگردانده می‌شوند؛ اما آن دسته از کودکانی که سرپرست و خانواده‌ای ندارند؛ بعد از شناسایی و تشکیل پرونده؛ به مراکز شبانه‌روزی نگهداری کودکان بی‌سرپرست نظیر مرکز صدف، منتقل می‌شوند.»
سرانه هر کودک در این طرح حدود یک‌میلیون تومان است
بختیاری با بیان اینکه سازمان بهزیستی برای اجرای دو مرحله از این طرح؛ سرانه‌ای برای شناسایی، جمع‌آوری و نگهداری هر کودک در نظر گرفته است، می‌گوید: «برای هر مرحله از اجرای طرح؛ مبلغی حدود ٥٠٠هزار تومان تخصیص یافته که البته در فاز دوم، که به تشکیل پرونده کمک‌های موردی اختصاص دارد، مبلغ هزینه‌شده برای کودک بیشتر از ٥٠٠هزار تومان
خواهد بود.»
بنا به گفته این مقام مسئول، افزایش این مبلغ، در مرحله دوم، بنا به تشخیص کارشناس صورت می‌گیرد و این رقم تا سقف ٤میلیون تومان نیز رشد خواهد داشت.
٥٠درصد کودکان بی‌هویت هستند
بنا به گفته بختیاری معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان از ١٢٠ کودک شناسایی‌شده در مرحله پایلوت طرح حمایتی و آموزشی کودک و خانواده، ٥٠درصد آن‌ها فاقد هویت هستند.در میان آن‌ها، کودکان اتباع بیگانه و حتی کودکان ایرانی که فاقد مدرک هویتی هستند نیز به چشم می‌خورند.
«متاسفانه وقتی کودکان فاقد هویت را به اداره کل اتباع معرفی می‌کنیم؛ این اداره هیچ کمکی از بابت تعیین تکلیف این افراد نمی‌کند و نمی‌دانیم با کودکانی که نه در ایران هویت دارند و نه در کشوری که والدینشان بدان تعلق دارند؛ چه باید بکنیم؟»
بختیاری ادامه می‌دهد: «فقط در یک موسسه نگهداری از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست، از مجموع ٦٠ کودک شناسایی‌شده، ٣٣ کودک فاقد هویت بودند که مجبور شدیم دوباره این مرحله را اجراکنیم».
٨٠درصد کودکان کار در مشهد بی‌سوادند
«در این طرح کودکان بازمانده از تحصیل نیز با هماهنگی‌های لازم با دستگاه مربوطه به تحصیل مشغول خواهند شد».
معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان با بیان این موضوع می‌افزاید: «٨٠درصد از کودکان شناسایی‌شده در این طرح بی‌سواد هستند و ما سعی کرده‌ایم شرایطی را فراهم کنیم تا آن‌ها از تحصیل باز نمانند و بتوانند تحصیل خود را ادامه بدهند».
