گزینه‌های جانشینی کریم¬اف

جمهوری ازبکستان با مساحتی برابر 4/447 هزار کیلومترمربع، در بخش مرکزی آسیای مرکزی و بخش بزرگی از سرزمین‌های واقع در بین رودخانه‌های سیر دریا و آمودریا با جمعیتی تقریباً 35 میلیون نفری به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشور در میان جمهوری‌های آسیای مرکزی می‌باشد. ازلحاظ ژئوپلیتیکی نیز این کشور علاوه بر مزیت‌های جغرافیای، دارای مرز مشترک با تمامی کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان می‌باشد.
کریم¬اف علیر غم دیکتاتوری و سرکوب مخالفان در داخل و  خارج به‌خوبی توانست کشور را باسیاست خارجی چندوجهی و سیال اداره کند. به‌طوری‌که بعد از وفاتش بیشتر کشورهای منطقه و حتی جهانی با حساسیت و دقت مسئله جانشینی کریم¬اف را دنبال می‌کنند و تا حدودی نیز علیرغم چشم داشتن به فرصت پیش‌آمده بعد از فوت کریم¬اف به دلیل وضعیت جهانی و منطقه‌ای خواهان تداوم دوران کریم¬اف نیز هستند.
در مورد جانشینی کریم¬اف دو مدل می‌توان در نظر گرفت اولی مدل ترکمنستان می‌باشد که احتمال تکرار آن در ازبکستان خیلی زیاد است و مدل دیگر انتخابات آزاد و با حضور اپوزیسیون هست که با توجه به شرایط جهانی‌ و منطقه‌ای و عدم وجود زیرساخت و فرهنگ دموکراسی در ازبکستان احتمال آن بسیار کم است. بااین‌حال، درصورتی‌که مدل ترکمنستان در ازبکستان اجرا گردد، در آن صورت قوی‌ترین گزینه شوکَت میرضیاف (Mirziyoyev Shavkat) می‌باشد که از سال ۲۰۰۳ تاکنون نخست‌وزیر کنونی و سوم ازبکستان بوده است؛ که هم‌اکنون نیز بر اساس قانون اساسی ازبکستان همراه با نعمت‌الله یولداشف، رئیس مجلس سنای این کشور، به مدت سه ماه زمام امور ازبکستان را بر عهده خواهد داشت تا زمینه را برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری فراهم نماید. شوکت میرزایف 58 ساله نزدیک‌ترین فرد به کریم¬اف بوده است که از طرف حزب حاکم لیبرال دموکرات و طایفه سمرقندی حمايت می‌شود.
گزینه دیگر رستم عنایت¬اف (Rustam Inoyatov) 72 ساله و رئیس سازمان امنیت کشور (SNB) از طایفه تاشکند می‌باشد. اینویایف شرق‌شناس و مسلط به زبان فارسی و انگلیسی نیز را هم می توان جزو گزینه های این رقابت سیاسی دانست.
البته  سن بالای عنایت¬اف را می‌توان به‌عنوان مانعی در جانشینی کریم¬اف در نظر گرفت ولی به دلیل قدرت و نفوذ در مسائل پشت پرده حمایت عنایت¬اف از کاندیدای دیگر را نیز نمی‌توان در جانشینی کریم¬اف بی‌تأثیر دانست؛ که به‌احتمال‌قوی، کاندیدای موردحمایت ایشان رستم عظیم¬اف وزیر دارایی می باشد؛ که علاوه بر تعلق داشتند به طایفه تاشکند دارای تفکر غرب‌گرای نزدیک به عنایت¬اف نیز هست.
گزینه‌هایی دیگری که می‌توان در نظر گرفت اما با احتمال بسیار کم، از بین دختران کریم¬اف می باشند. یکی از دختران او بنام گلنارا به علت رشوه و غیره در حبس خانگی قرار دارد؛ و دختر دیگرش لاله عهده‌دار سمت نماینده دائم ازبکستان در یونسکو است.

مدل دوم که می‌توان برای ریاست جمهوری در ازبکستان در نظر گرفت انتخابات آزاد است و شاید این مدل شبیه راهی باشد که در قرقیزستان طی شده است. در صورت برگزاری انتخابات آزاد و آزادی 18 هزار زندانی سیاسی و ورود اپوزیسیون خارج از کشور به ازبکستان گزینه‌های دیگری نیز از گزینه‌های هم‌قطاران کریم¬اف می‌توان در نظر گرفت که از بین این گزینه‌ها مهم‌ترین آنها محمد صالح رقیب کریم¬اف  است.
گزینه اصلی اپوزیسیون
محمد صالح رقیب کریم¬اف  در اوایل استقلال ازبکستان است که هم‌اکنون در خارج از کشور به‌عنوان اپوزیسیون فعالیت می‌کند. محمد صالح که دارای تمایلات نسبتاً اسلامی و ترک گراست. در یک مصاحبه تلویزیونی با تی وی نت اعلام کرده که نیاز به تغییر در رژیم است نه تغییر لیدر؛ و همچنین اعلام کرد که لازم است مردم برای برگزاری انتخابات آزاد به خیابان‌ها بریزند؛ و در مصاحبه دیگر با خبرترک از اعلام قورلتای اپوزیسیون در ماه اکتبر خبر داد؛ و از کشورهای غربی و ترکیه خواهان حمایت‌شده است.
با توجه به بررسی وضعیت موجود منطقه‌ای و اهمیت بسیار بالای ژئوپلیتیک و خطر ورود تروریسم به منطقه با توجه به اعلام وابستگی حرکت اسلامی ازبکستان به داعش، قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای و حتی، مردم ازبکستان به‌احتمال‌زیاد به ادامه روند و سیاست کریم¬اف و جانشینی آن رضایت خواهند داد؛ که در بین گزینه‌ها با توجه به موقعیت شوکت میرضیااف و حتی حمایت تلویحی روسیه از او در مراسم ختم کریم¬اف، در صورت عدم کشمکش و رقابت در این  دوره 3 ماهه به‌احتمال‌زیاد جانشین کریم¬اف خواهد شد. این در حالی است که  درصورتی‌که این انتخاب به کشمکش و رقابت منجر گردد و مخالفان نیز وارد عرصه گردند  احتمال آشوب در ازبکستان مخصوصاً در مناطق حساسی مانند دره فراغنه که پتانسیل تبدیل به منطقه ای با بحران ژئوپلیتیکی را دارد، بسیار بالاست.