شورای فرهنگی اجتماعی احیای دریاچه ارومیه به عنوان یکی از بازوهای تعیین کننده ستاد احیای این پهنه آبی از یکسال پیش و با هدف اجتماعی کردن موضوع احیا، فعالیت خود را آغاز کرده و اقدامات قابل توجهی انجام داده است به طوری که از برآیند اقدامات آن می توان به عنوان گامی رو به جلو در احیای این پهنه آبی یاد کرد.
کارشناسان امر تاکید دارند که احیای دریاچه ارومیه بدون مشارکت مردمی و حضور مردم در بدنه ستاد احیا امکان پذیر نبوده و این مهم برکسی پوشیده نیست تا زمانیکه خود مردم خطر را احساس نکنند نمی توان با مصوبه و بخشنامه، اقدام عملی در راستای احیای لین پهنه آبی انجام داد.
خوشبختانه تحولات اخیر در رویکرد ساکنان مناطق پیرامونی دریاچه ارومیه حاکی از این واقعیت است که مردم منطقه اهمیت موضوع را به خوبی درک کرده و قبل از همه وارد کارزار شده اند؛ هر چند در این میان افرادی نیز هستند که هنوز حساسیت موضوع را آن چنان که باید درک نکرده و حتی بیشتر از گذشته در حال بهره برداری از منابع آبی دریاچه و اسراف این نعمت خدادادی هستند.
کارشناسان می گویند هر چند تلاش برای احیای دریاچه ارومیه به عنوان زیستکره ثبت شده در یونسکو نیازمند همراهی ساکنان مناطق پیرامونی دریاچه است، اما بدون شک وظایف و کارکردهای سازمان های دولتی ذیربط به عنوان زمینه ساز مشارکت مردمی، اهمیت ویژه ای در این مسیر دارد.
از این منظر، تعاریف برنامه های عملیاتی و گذر از مرحله نظریه پردازی برای احیای دریاچه ارومیه با توجه به ضرورت شتاب در مسیر احیای این پهنه آبی، باید اولویت دستگاه های اجرایی باشد.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی در باب اهمیت این مساله می گوید: با تشکیل شورای فرهنگی و اجتماعی ستاد احیا در استان و تقسیم کار بین کمیته ها و دستگاه های اجرایی، این شرکت نیز اقداماتی در راستای روان سازی آب بیشتر به سمت دریاچه آغاز کرد.
غلامرضا هاشمی افزود: در یکسال گذشته از حفاری 220 حلقه چاه در حوضه آبریز دریاچه در آذربایجان شرقی جلوگیری شده و نزدیک به 94 دستگاه حفاری توقیف و 330 چاه غیرمجاز نیز پر شده است.
وی افزود: همچنین در راستای جلوگیری از آبهای جاری و سطحی نیز 120 پمپ آب از حریم رودخانه آجی چای جمع آوری شده و تعداد 420 عدد کنتور هوشمند بر سر چاه ها نصب شده است.
هاشمی گفت: انتقال پساب تصفیه خانه تبریز و عجب شیر نیز در دستور کار آب منطقه ای آذربایجان شرقی قرار دارد، اما تحقق این مهم نیازمند تزرق به موقع منابع مالی از سوی ستاد احیاست.
وی افزود: در سال گذشته از مجموع 43 میلیارد تومان اعتبار پیش بینی شده برای این منظور 23.3 میلیارد تومان تخصیص یافت و امسال نیز 76 میلیارد تومان برای بخش آب در استان پیش بینی شده است که امیدوارم به موقع و با درصد بالا اختصاص یابد.
با توجه به اینکه روان سازی آب به دریاچه ارومیه از راه های مختلف، ضروری ترین نیاز برای ادامه بقای این پهنه آبی است، استفاده از پساب تولیدی استان که حجم آن به صدها میلیون مترمکعب در سال می رسد، یکی از گزینه های مورد نظر در این خصوص است.
مدیرعامل آب و فاضلاب آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه باید ظرف سه سال 150 میلیون مترمکعب پساب تولید و به سمت دریاچه جاری کنیم، گفت: در حال حاضر 50 میلیون متر مکعب پساب در تصفیه خانه تبریز تولید می شود که بخش زیادی از این آب در مسیر انتقال به دریاچه از بین می رود، از این رو به دنبال انتقال این آب از طریق کانال به دریاچه هستیم تا از هدرفت آن جلوگیری شود.
علیرضا ایمانلو افزود: همچنین در صدد هستیم با توسعه شبکه فاضلاب تبریز از طریق فاینانس به طول 400 کیلومتر، پساب بیشتری تولید کنیم.
به گفته وی، اعتبار اختصاص یافته به آبفای استان برای احیای دریاچه 10 میلیارد تومان است اما برای ساخت و بهره برداری از تصفیه خانه پساب در شهرستان های استان خصوصا حوضه آبریز دریاچه بیش از این رقم نیاز است.
خوشبختانه دولت یازدهم در راستای سیاست توسعه پایدار خود، توجه ویژه ای به احیای دریاچه ارومیه دارد که اختصاص هزینه های کلان به عنوان بن مایه اصلی هر گونه فعالیت اجتماعی و فرهنگی معطوف به حفظ دریاچه و افزایش ذخیره آب آن، نقطه عطف این تلاش ها است.
به سخن دیگر دولت در اوج محدودیت های مالی و اقتصادی، نهایت تلاش خود را به کار می بندد تا با اختصاص اعتبارات ویژه، برای برون رفت از وضعیت نگران کننده خشکی دریاچه ارومیه و تبعات زیست محیطی آن که گفته می شود گستره ای به شعاع بیش از 600 کیلومتر را شامل می شود، زمینه سازی کند.
بدیهی است که تلاش برای جذب همه اعتبارات اختصاص یافته برای این منظور، نیازمند ارایه برنامه های عملی از سوی دستگاه های مسوول در سطح آذربایجان شرقی است.
معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی هم مهم ترین منبع و پایدارترین آب برای احیای دریاچه را پساب عنوان کرد و گفت: در سالجاری دو هزار و 100 میلیارد تومان برای احیا دریاچه اعتبار اختصاص یافته و کارگروه ها و کمیته های استانی باید برنامه ریزی لازم برای جذب این اعتبارات را در دستور کار قرار دهند.
محمدصادق پورمهدی با بیان اینکه اعتبارات احیا باید بجا و درست هزینه شود افزود: هیچ دستگاهی حق ندارد این اعتبارات را در جای دیگری غیر از احیای دریاچه خرج کند و دستگاه های نظارتی و استانداری نظارت کامل بر این طرح دارند.
وی خاطرنشان کرد: در سال 93 و برای ستاد استانی احیای دریاچه ارومیه 88 میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده شد که نزدیک به 50 درصد آن جذب شد؛ از این رو باید برنامه ریزی کنیم تا تمامی اعتبارات اختصاص یافته را جذب کنیم.
پورمهدی همچنین از شورای فرهنگی اجتماعی ستاد احیای دریاچه ارومیه در استان خواست تا اقدامات صورت گرفته را مستندسازی و اطلاع رسانی کند تا مردم در جریان امور قرار گیرند.
تفاوت دیگر جهت گیری دولت در مسیر احیای دریاچه ارومیه در مقطع فعلی نسبت به دوره های قبل، دوری از جنجال سازی رسانه ای و حرکت های عوامفریبانه است و دولت امید تلاش می کند با اقدامات علمی و عملی در جهت جلوگیری از خشک شدن دومین دریاچه بزرگ آب شور جهان و بزرگ ترین دریاچه دایمی ایران زمین گام بردارد.
رییس مجمع نمایندگان آذربایجان شرقی در مجلس شورای اسلامی نیز از خشک شدن این دریاچه به عنوان پدیده ای ناگوار یاد کرد و گفت: در گذشته حرکت هایی هرچند سیاسی و احساسی در خصوص احیای این دریاچه صورت گرفت که البته در مقطع زمانی خود غنیمت بود اما خوشبختانه در حال حاضر این حرکت ها جهت دهی شده و عزم همگانی برای احیا وجود دارد.
غلامحسین شیری افزود: البته در این خصوص باید از خودباختگی و خودشیفتگی دوری و بر احیای دریاچه و پیاده کردن برنامه ای علمی تمرکز کنیم.
وی همچنین از شورای فرهنگی و اجتماعی ستاد احیای دریاچه ارومیه در استان خواست تا در اولین گام مردم را در جریان امور و خطرات ناشی از خشک شدن دریاچه قرار دهد و مردم و صنایع را به صرفه جویی در مصرف آب و انرژی تشویق کند.
وی همچنین خواستار توجه به برنامه های بلند مدت در کنار برنامه های کوتاه مدت احیا و عملیاتی شدن بحث انتقال آب ارس و رودخانه زاب به دریاچه شد.
بدیهی است که در کنار برنامه های عملی برای احیای دریاچه ارومیه از منابع آبی داخلی، استفاده از ظرفیت منابع آبی مناطق پیرامونی کشورمان نیز مدنظر مسوولان، برنامه ریزان و تصمیم سازان این حوزه حیاتی است.
در همین راستا، انتقال آب از دریاچه وان ترکیه با ذخیره 600 میلیارد مترمکعب آب از جمله راهکارهای تلاش همه جانبه برای احیای دریاچه ارومیه می باشد که البته نیاز به کار کارشناسی عمقی و جامع دارد.
دریاچه ارومیه در حالت اکولوژیک نزدیک 14 میلیارد مترمکعب آب دارد که این میزان در حالت فعلی نزدیک به 2.4 میلیارد مترمکعب است.
براساس برنامه ستاد احیای دریاچه ارومیه، سطح آب این پهنه آبی در افق سال 1402 شمسی به سطح اکولوژیک رسانده می شود.
دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران و بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی واقع شده و 5200 کیلومتر مربع وسعت دارد.